آداب زيارات
اوّل: غسل پيش از بيرون رفتن براى سفر زيارت
دوّم: ترك كلام بيهوده و لغو و مخاصمه و مجادله در راه
سوّم: غسل براى زيارت هر امامى و آنكه بخواند دعاى وارده آن را و بيايد آن در اوّل زيارت وارث
چهارم: طهارت از حدث كبرى و صُغرى .
پنجم: پوشيدن جامه هاى پاك و پاكيزه و نو و نيكو است سفيد بودن رنگ آن .
ششم: در وقت رفتن به روضه مقدسه گامها را كوتاه برداشتن و به آرامى و وقار سير نمودن و خاضع و خاشع بودن و سر به زير انداختن و به بالا و اطراف خود التفات ننمودن .
هفتم: خوشبو نمودن خود را در غير زيارت امام حسين عليه السلام .
هشتم: در وقت رفتن به حرم مطهّر زبان را به ذكر تكبير و تحميد و تسبيح و تهليل و تمجيد مشغول كردن و به صلوات فرستادن بر محمّد و آل محمّدعَليهمُ السلام دهان را معطّر نمودن .
نهم: بر در حرم شريف ايستادن و اذن دخول طلبيدن و سعى در تحصيل رقّت قلب و خضوع و شكستگى خاطر نمودن به تصوّر و فكر در عظمت و جلالت قدر صاحب آن مرقد منوّر و اينكه مى بيند ايستادن او را و مى شنود كلام او را و جواب مى دهد سلام او را چنانچه به همه اينها شهادت مى دهد در وقت خواندن اذن دخول وتدبّر در محبّت و لطفى كه به شيعيان و زائران خود دارند و تاءمّل در خرابيهاى حال خود و خلافها كه به آن بزرگواران كرده و فرموده هاى بى حدّ كه از ايشان نشنيده و آزارها و اذيّتها كه از او به ايشان يا به خاصّان و دوستان ايشان رسيده كه برگشتن آن به آزردن ايشان است و اگر براستى در خود نگرد قدمهايش از رفتن باز ايستد و قلبش هراسان و چشمش گريان شود و اين روح تمام آداب است و شايسته است در اينجا ذكر كنيم اشعار سخاوى و روايتى را كه علامه مجلسى رَحَمهُاللّهُ در بحار از كتاب عيون المعجزات نقل فرموده امّا اشعار سخاوى كه شايسته است در آن حال تمثّل به آنها اين است :
قالُوا غَدا نَاْتى دِيارَ الْحِمى وَيَنْزِلُ الرَّكْبُ بِمَغْناهُمُ
گفتند فردا مى رسيم به سرزمينهاى قرقگاه و كاروان فرود آيد به دولتسراى آنها
فَكُلُّ مَنْ كانَ مُطيعاً لَهُمْ اَصْبَحَ مَسْرُوراً بِلُقْياهُمُ
پس هر كه پيرو ايشان باشد به ديدارشان خوشنود گردد
قُلْتُ فَلى ذَنْبٌ فَما حيلَتى بِاَىِّ وَجْهٍ اَتَلَقّاهُمُ
گفتم پس منى كه گنهكارم چه چاره كنم و به چه رو ايشان را ديدار كنم
قالُوا اَلَيْسَ الْعَفْوُ مِنْ شَاْنِهِمْ لا سِيَّما عَمَّنْ تَرَجّاهُمُ
گفتند مگر شيوه آنها گذشت نيست خصوصاً از كسى كه اميدى به آنها دارد
فَجِئْتُهُمْ اَسْعى اِلى بابِهِمْ اَرْجُوهُمُ طَوْرا وَاَخْشاهُمُ
من هم شتافتم بسوى درگاهشان گاهى به حال اميدوارى و گاهى به حال بيمناكى
و امّا آن روايت شريف چنين است كه وقتى ابراهيم جمّال كه يكى از شيعيان بوده خواست خدمت علىّ بن يقطين رَضِىَ اللَّهُ عَنهُ برسد .
چون ابراهيم ساربان بود و علىّ بن يقطين وزير هارون رشيد بود و به حسب ظاهر شاءن ابراهيم نبود كه در مجلس علىّ وارد شود لهذا او را راه نداد اتّفاقاً در همان سال علىّ بن يقطين به حجّ مشرف شد در مدينه خواست خدمت حضرت موسى بن جعفرعليه السلام مشرف شود حضرت او را راه نداد .و روز دوّم در بيرون خانه علىّ آن حضرت را ملاقات نمود عرضه داشت كه اى سيّد من تقصير من چه بوده كه مرا راه نداديد فرمود به جهت آنكه راه ندادى برادرت ابراهيم جمّال را و حق تعالى اِبا فرموده از آنكه سعى تو را قبول فرمايد مگر بعد از آنكه ابراهيم تو را عفو نمايد على گفت گفتم اى سيّد و مولاى من ابراهيم را من در اين وقت كجا ملاقات كنم من در مدينه ام و او در كوفه است فرمود هرگاه شب داخل شود تنها برو به بقيع بدون آنكه كسى از اصحاب و غلامان تو بفهمد در آنجا شترى زين كرده خواهى ديد آن شتر را سوار مى شوى و به كوفه مى روى علىّ بن يقطين شب به بقيع رفت و همان شتر را سوار شد به اندك زمانى در خانه ابراهيم جمال رسيد شتر را خوابانيد و در را كوبيد ابراهيم گفت كيست گفت علىّ بن يقطينم ابراهيم گفت علىّ بن يقطين بر دَرِ خانه من چه مى كند فرمود بيرون بيا كه امر من عظيم است و قسم داد كه او را اذن دخول دهد چون داخل شد گفت اى ابراهيم آقا و مولى اِبا فرمود كه عمل مرا قبول نمايد مگر آنكه تو از من بگذرى گفت غَفَرَاللّهُ لَكَ پس علىّ بن يقطين صورت خود را بر خاك گذاشت و ابراهيم را قسم داد كه پا روى صورت من گذار و صورت مرا زير پاى خود بمال ابراهيم امتناع نمود علىّ او را قسم داد كه چنين كند پس ابراهيم پا بصورت علىّ بن يقطين گذاشت و رُخِ او را زير پاى خود بِماليد و على مى گفت اَللّهُمَّ اشْهَدْ بار الها تو شاهد باش پس بيرون آمد و سوار شد و همان شب به مدينه برگشت و شتر را بر دَرِ خانه حضرت موسى بن جعفرعليه السلام خوابانيد .
آن وقت حضرت او را اذن داد بر آن جناب وارد شد و حضرت از او قبول فرمود از ملاحظه اين خبر معلوم مى شود كه حقوق اخوان به چه اندازه است .
دهم: بوسيدن عتبه عاليه و آستانه مباركه است و شيخ شهيدرَحَمهُ اللّهُ فرموده كه اگر زيارت كننده سجده كند و نيّت كند كه از براى خدا سجده مى كنم به شكر اينكه مرا به اين مكان رسانيده بهتر خواهد بود .
يازدهم: مقدّم داشتن پاى راست در وقت داخل شدن و مقدّم داشتن پاى چپ در وقت بيرون آمدن مانند مساجد .
دوازدهم: رفتن به نزد ضريح مطهّر به نحوى كه بتواند خود را به آن بچسباند و توهّم آنكه دور ايستادن ادبست وَهْم است زيرا كه وارد شده تكيه كردن بر ضريح و بوسيدن آن .
سيزدهم: در وقت زيارت پشت به قبله و رو به قبر منوّر ايستادن و ظاهراً اين ادب مختص به معصوم است و چون از خواندن زيارت فارغ شد گونه راست را به ضريح بگذارد و به حال تضرّع دعا كند پس گونه چپ را بگذارد و بخواند خدا را به حقّ صاحب قبر كه او را از اهل شفاعت آن بزرگوار قرار دهد و مبالغه كند در دعا و الحال پس برود به سمت سَرِ مطهّر و رُو به قبله باءيستد و دعا كند .
چهاردهم: ايستادن در وقت خواندن زيارت اگر عذرى ندارد از ضعف و درد كمر و درد پا و غيرها .
پانزدهم: گفتن تكبير در نزد ديدن قبر مطهّر پيش از شروع در خواندن زيارت و در خبرى است كه هر كه تكبير بگويد پيش روى امام عليه السلام و بگويد لااِلهَ اِلا اللّهُ وَحْدَهُ لاشَريكَ لَهُ نوشته شود براى او رَضْوانُ اللّهِ الاْكْبَر .
شانزدهم: خواندن زيارات مَاءثُوره وارده از سادات اَنام عَليهمُ السلام و ترك خواندن زيارتهاى مخترعه كه بعض بى خردان از عوام آنها را با بعضى از زيارات تلفيق كرده و نادانان را به آن مشغول ساخته شيخ كلينى رَحَمهُاللّهُ روايت كرده از عبدالرحيم قصير كه گفت وارد شدم بر حضرت صادق عليه السلام و گفتم فدايت شوم از پيش خود دعائى اختراع كردم فرمود واگذار مرا از اختراع خود هرگاه تو را حاجتى روى دهد پناه بر به حضرت رسول صَلَّى اللَّهِ عَلِيهِ وَ اله و دو ركعت نماز كن و هديّه كن آن را بسوى آن حضرت الخ .
هفدهم: بجا آوردن نماز زيارت و اَقَلِّ آن دو ركعتست شيخ شهيد فرموده كه اگر زيارت براى پيغمبر است نماز را در روضه مطَهَّره بجا آورد و اگر در حَرَم يكى از ائمّه است در بالاى سر بجا آورد و اگر بجا آوردآن دو ركعت را در مسجد مكان يعنى مسجد حرم جايز است و علامه مجلسى رَحَمهُ اللّهُ فرموده كه نماز زيارت و غير آن را به گمان فقير در پشت سر و بالاى سر كردن بهتر است و علامه بحرالعلوم نيز در دُرّه فرموده :
وَمِنْ حَديثِ كَرْبَلا وَالْكَعْبَةِ لِكَرْبَلا بانَ عُلُوُّ الرُّتْبَةِ
و از داستان كربلا و كعبه آن است كه كربلا را برترى رتبه عيان گرديده
وَغَيْرُها مِنْ سائِرِ الْمَشاهِدِ اَمْثالُها بِالنَّقْلِ ذِى الشّواهِدِ
و غير آن از ساير مشاهد نيز مانند آن است به موجب نقلى كه شواهدى هم دارد
وَراعِ فيهِنَّ اقْتِرابَ الرَّمْسِ وَ اثِرِ الصَّلوةَ عِنْدَ الرَّاْسِ
و مراعات كن در آنها نزديك شدن به قبر را و انتخاب كن براى خواندن نماز نزديك سر را
وَصَلِّ خَلْفَ الْقَبْرِ فَالصَّحيحُ كَغَيْرِهِ فى نَدْبِها صَريحٌ
و در پشت سر نماز بخوان زيرا صحيح و غير صحيح تصريح به استحباب آن كرده اند
وَالْفَرْقُ بَيْنَ هذِهِ الْقُبُورِ وَغَيْرِها كَالنُّورِ فَوْقَ الطُّورِ
و فرق ميان اين قبرهاى محترم و غير آنها مانند نور بالاى طور است
فَالسَّعْىُ لِلصَّلوةِ عِنْدَها نُدِبَ وَقُرْبُها بَلِ اللُّصُوقُ قَدْ طُلِبَ
پس مستحب است سعى كنى براى نماز دركنارآن قبور ونزديك شدن به آنها بلكه جسبيدن به آنهامطلوب است
هيجدهم: خواندن سوره يسَّ در ركعت اوّل و سوره الرَّحْمن در ركعت دوّم اگر براى آن زيارتى كه نماز آن مى خواند كيفيّت مخصوصى ذكر نفرموده باشند و آنكه دعا كند بعد از نماز به آنچه وارد شده يا به آنچه در خاطر او مى رسد براى دين و دنياى خود و تعميم دهد در دعا زيرا كه آن به إجابت نزديكتر است .
نوزدهم: شيخ شهيدرَحَمهُ اللّهُ فرموده كه كسى كه داخل حرم مطهّر شود و ببيند كه نماز جماعت منعقد شده است ابتدا به نماز كند پيش از آنكه زيارت كند و همچنين ترك كند زيارت را و داخل نماز شود اگر وقت نماز شده و اگر نه ابتدا كردن به زيارت اولى است چه آن غايت مقاصد او است و اگر در بين زيارت نماز بپا شد مستحب است از براى زائران كه زيارت را قطع كنند و روى آورند به نماز و كراهت دارد ترك آن و بر ناظر حَرَم است كه مردم را امر كند به نماز .
بيستم: شيخ شهيد رَحَمهُ اللّهُ از جمله آداب زيارت شمرده تلاوت كردن قرآن نزد ضَرايح مطهّره و هديّه كردن آن را به روح مقدّس مَزُور و نفع آن به زيارت كننده عايد مى شود و متضمّن تعظيم مَزُور است .
بيست و يكم: ترك نمودن سخنان ناشايسته و كلمات لغو و بيهوده و اشتغال به صحبتهاى دنيويّه كه هميشه در هر جا مذموم و قبيح و مانع رزق و جالب قساوت قلب است خصوص در اين بقاع مُطهّره و قُباب سامِيَه كه خداى تعالى خبر مى دهد از بزرگى و جَلالَت آنها در سوره نُور ((فى بُيُوتٍ اَذِنَ اللّهُ اَنْ تُرْفَعَ)) الاية .
بيست و دويّم: بلند نكردن صداى خود در وقت زيارت چنانچه در هديّة الزّائرين ذكر كردم .
بيست و سيّم: وداع كردن امام عليه السلام را در وقت بيرون رفتن از بلد آن حضرت به ماءثور يا به غير آن .
بيست و چهارم: توبه و استغفار نمودن به جهت گناهان و بهتر كردن حال و كردار و گفتار خود را بعد از فراغ از زيارت از آنچه دارا بود پيش از زيارت .
بيست و پنجم: انفاق كردن به قدر ميسور بر خادمان آستانه شريفه و سزاوار است كه خدّام آن محل شريف از اهل خير و صَلاح و صاحب دين و مروّت باشند و تحمّل نمايند آنچه از زائرين مى بينند و خشم خود را بر آنها فرو نشانند و غلظت و دُرُشتى بر آنها ننمايند و بر قضاء حوائج محتاجين اقدام كنند و غُرَبا را راهنمائى و دلالت كنند اگر راه مقصد را گم نمايند و بالجمله بايست خدّام را كه به حقيقت و راستى مشغول شوند در خدمات لازمه از تنظيف و حراست و محافظت زائران و غيره .
بيست و ششم: انفاق و احسان بر فقراء مجاورين و مساكين متَعَفّفين بلد امام عليه السلام خصوصاً سادات و اهل علم و مُنْقَطِعين كه به مرارت غربت و تنگدستى مبتلا و همواره عَلَمِ تعظيم شعائر الله را برپا نموده و دارا هستند جهاتى را كه ملاحظه هر يك از آنها كافى است در لزوم اعانت و رعايت .
بيست و هفتم: شيخ شهيد فرموده كه از جمله آداب تعجيل كردن در بيرون رفتن است در وقتى كه دَرْك كرد حَظّ خود را از زيارت براى مزيد تعظيم و احترام و شدّت شوق به رجوع و نيز فرموده كه در وقتى كه زنها مى خواهند زيارت كنند بايست كه خود را جدا كنند از مردان و تنها زيارت كنند و اگر در شب زيارت كنند اَوْلى است و بايد كه تغيير وضع كنند يعنى لباس خوب و عالى را به لباس پَسْت بدل كنند كه شناخته نشوند و مخفى و پنهان بيرون آيند كه كسى كمتر ايشان را بيند و شناسد و اگر با مردان زيارت كنند نيز جايز است اگر چه مكروه است .
مؤ لّف گويد از اين كلمات معلوم شد كثرت قبح و شناعت آنچه متعارف شده فعلاً كه زنها به اسم تشرّف به زيارت خود را آرايش نموده با لباسهاى نفيس از خانه ها بيرون مى آيند و در حرمهاى مطهّره مزاحمت با نامحرمان نموده و فشار به بدنهاى ايشان داده يا خود را متصل به ضرايح مطهّره نموده يا در قبله مردمان نشسته مشغول به زيارت خواندن شده و حواسّ مردم را پريشان نموده عُبّادان محل را از زائرين و نماز گذارندگان و مُتَضَرِّعين و گريه كنندگان از كار خود بازداشته و داخل در زمره صآدّين عَنْ سَبيلِ اللّهِ شده الى غير ذلك و فى الحقيقة بايست اين زيارت از آن زنها از منكرات شرع شمرده شود نه عبادات و داخل در مُوبِقات شود نه قُرُبات .
از حضرت صادق عليه السلام منقول است كه حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام به اهل عراق فرمود ((يا اَهْلَ الْعِراقِ نُبِّئْتُ اَنَّ نِسآئَكُمْ يُوافينَ الرِّجالَ فِى الطَّريقِ اَما تَسْتَحْيُونَ)) (اى اهل عراق به من خبر رسيده كه زنهاى شما مى رسند به مردها در راه يعنى برمى خورند به نامحرمان در كوچه وبازارآيا حيا نمى كنيد شماها)
وَقالَ لَعَنَ اللّهُ مَنْ لا يُغارُ وَفِى
و فرمود خدا لعنت كند كسى را كه غيرت ندارد و در
الْفَقيهِ رَوَى الاْصْبَغُ بْنُ نَباتَة عَنْ اَميرِ الْمُؤْمِنينَ عَلَيْهِالسَّلامُ قالَ
كتاب فقيه اصبغ بن نباته روايت كرده از امير مؤ منان عليه السلام و گويد:
سَمِعْتُهُ يَقُولُ يَظْهَرُ فى اخِرِ الزَّمانِ وَاقْتِرابِ السّاعَةِ وَهُوَ شَرُّ
شنيدم از آن حضرت كه مى فرمود: بيرون آيند در آخرالزّمان و نزديك شدن قيامت كه بدترين
الاْزْمِنَةِ نِسْوَةٌ كاشِفاتٌ عارِياتٌ مُتَبَرِّجاتٌ مِنَ الدّينِ داخِلاتٌ فِى
زمانها است زنانى كه برهنه و عريانند و خود را آراسته اند و از دين بيرون رفته و در
الْفِتَنِ مائِلاتٌ اِلَى الشَّهَواتِ مُسْرِعاتٌ اِلَى اللَّذّاتِ مُسْتَحِلاّتُ
فتنه ها داخل گشته و بسوى شهوات مايل گشته و شتابانند بسوى لذتها و حرامها(ى خدا) را
الْمُحَرَّماتِ فى جَهَنَّمَ خالِداتٌ
حلال شمرند و اينان هميشه در جهنم خواهند ماند
بيست و هشتم: سزاوار است وقتى كه زُوّار بسيار است كسانى كه سبقت به ضريح گرفته اند تخفيف دهند زيارت را و بيرون روند تا ديگران نيز مثل آنها به قرب ضريح فائز گردند .
منبع :مفاتيح الجنان
.jpg)